CHECKPOINT

Υπό την σκέπην του έθνους

Εξιστορείν: από το έπος στην κουλτούρα του φονταμενταλισμού και του σουπερμάρκετ

Ακόμη μια φορά τα ιερά σαλπίσματα της εθνεγερτήριας παλινόρθωσης και οι εξαγνιστικές του παρελθόντος τελετουργίες δεν αποτελούν παρά το κοσμικό σωσίβιο μιας εκκλησίας σε πνευματική κρίση, που ψαρεύει στα θολά νερά μιας βαθειάς κοινωνικής κρίσης και το μάρκετινγκ ενός δράστήριου εθνικιστικού λόμπυ, μεταπολιτευτικώς αναγεννημένου την εποχή της παμμακεδονικής εκστρατείας.
Η διασπορά του καπιταλιστικού εθνικιστικού εκσυγχρονισμού, που προετοίμασε άθελα της η πρώιμη φάση της ιμπεριαλιστικής αποικιοκρατίας και επεκτάθηκε δυναμικά με τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, κατέστρεψε παραδοσιακές σχέσεις, κουλτούρες και κοινότητες σε πλανητική κλίμακα.


Σήμερα η νέα οικονομική και πολιτιστική επανάσταση της "δημιουργικής καταστροφής", της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας των νέων τεχνολογιών, της ολοκληρωτικής αγοράς, του άυλου χρηματοπιστωτικού τζόγου και της καταναλωτικής ευδαιμονίας δεν ολοκληρώνει απλώς την καταστροφή της παραδοσιακής προκαπιταλιστικής κουλτούρας σε ακόμη ευρύτερη κλίμακα.

Περιέργως πως μοιάζει να υπονομεύει όλο και βαθύτερα τη νεωτερική δυτική κουλτούρα του διαφωτισμού και της δημοκρατίας και τις κατά τόπους εθνικές της παραδόσεις ενώ προετοιμάζει την κατά Θάτσερ ανύπαρκτη κοινωνία, οσονούπω θα έλεγα και οικογένεια, μολονότι η συντηρητική κύρια πολύ θα επιθυμούσε αυτή την τελευταία να την διασώσει.
Το τεράστιο κενό, που προκύπτει από την καταστροφή των παραδοσιακών κοινωνικών και ιδεολογικών ταυτοτήτων, χάσκει έτοιμο να καταπιεί όλους όσους αδυνατούν να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα, που αν μη τι άλλο προάγουν τα ατομικά μας δικαιώματα ως τουριστών ενός παγκοσμίου πολιτιστικού σουπερμάρκετ.


Κάποτε η τέχνη (από την "Ιλιάδα" του Ομήρου, τους "Πέρσες" του Αισχύλου, την "Εκάβη" του Ευριπίδη έως τα θεατρικά έργα του Σαίξπηρ και την ποίηση του Καβάφη) στοχαζόταν πάνω στα σπαράγματα της ιστορίας.
Η τέχνη ως καταναλωτικό εμπόρευμα πλέον δεν διαπραγματεύεται τη μοίρα του ανθρώπου αλλά την διασκέδαση της πλήξης του.
Οι ευτυχείς εξαιρέσεις επιβεβαιώνουν τον κανόνα.
Θα έλεγα πως σήμερα ανιστόρητοι όντες, όπως εύστοχα επισημαίνει η Μ. Τζιαντζή σε παλαιότερο άρθρο της, αποτελούμε τους καλύτερους πελάτες όχι μόνο του πολιτιστικού σουπερμάρκετ αλλά και του εθνικού φονταμενταλισμού των ιερών και οσίων της φυλής.
Εδώ θα ήθελα να υπογραμμίσω μία διαφορά και έναν κοινό τόπο των δύο αυτών ιδεολογικών ρευμάτων.
Ενώπιον του κενού ο εθνικός μας φονταμενταλισμός συνεγείρει και παθιάζει τους οπαδούς μαζεύοντας τους υπό την σκέπην του έθνους (και πολύ συχνα της θρησκείας) ως εσχάτου καταφυγίου. Σε έναν αφιλόξενο, ρευστό και απρόβλεπτο κόσμο παρέχει μια μεταφυσική, αντιιμπεριαλιστική, ερμηνευτική καρικατούρα, μίαν αιώνια και αμετάβλητη εθνική ουσία και μίαν ατέρμονη, ναρκισσευομένη θυματολογία αγκαλιάζοντας πολλούς απόκληρους της κοινωνίας, της οικονομίας και της κομμουνιστικής ιδεολογίας. Ενώ ο καταναλωτικός φιλελευθερισμός παρέχει απλόχερα και αδιακρίτως εξατομικευμένες, απελευθερωτικές φαντασιώσεις θρέφοντας την ισοπέδωση, την απάθεια, τη βραχύβια λάμψη και μνήμη, την αν-ικανοποίηση, την αέναη τουριστική περιπλάνηση.
Και οι δύο τροφοδοτώντας υπογείως ο ένας τον άλλον, αδυνατούν να στοχαστούν την ιστορία ως τραγωδία και ως πεδίο κοινωνικού και πολιτικού διαλόγου, συλλογικού και προσωπικού αυτο-στοχασμού και προσδιορισμού.

Αναρωτιέμαι, πως θα βλέπαμε άραγε τη φωτογραφία της προκυμαίας της Σμύρνης, τον Αύγουστο του 1922, αν συνοδευόταν από μία φράση του Ευριπίδη;


"Ο καθένας νομίζει πως οι συμφορές του πολέμου θα πέσουν σε άλλους, όχι στον ίδιο."


Υστερόγραφο
O W. Benjamin , ο κυνηγημένος από τους Ναζί γερμανοεβραίος, έγραψε το 1940
"Υπάρχει ένας πίνακας του Klee που λέγεται Angelus Novus. Απεικονίζει έναν άγγελο έτοιμο να απομακρυνθεί από κάτι στο οποίο έχει καθηλώσει το βλέμμα του. Τα μάτια έκπληκτα, το στόμα ανοιχτό και τα φτερά να ξεδιπλώνονται αχνά. Έτσι πρέπει να μοιάζει ο άγγελος της Ιστορίας. Το πρόσωπο του είναι στραμμένο στο παρελθόν. Εκεί, όπου σ΄εμάς εμφανίζεται μια αλυσίδα συμβάντων, αυτός βλέπει μια μοναδική καταστροφή, που αδιάκοπα σωρεύει ερείπια πάνω σ΄ερείπια και τα εκσφενδονίζει μπροστά στα πόδια του.
Θάθελε να μείνει κι άλλο, να ξυπνήσει τους νεκρούς και να συναρμόσει τα θραύσματα. Όμως μια θύελλα ανέμου έρχεται απ΄τον παράδεισο, χτυπά τα φτερά του κι είναι τόσο σφοδρή που δεν μπορεί πια να τα κλείσει. Αυτή η θύελλα τον ωθεί αδιάκοπα στο μέλλον, στο οποίο έχει στρέψει τα νώτα του, κι ενώ ο σωρός των ερειπίων ορθώνεται όλο και περισσότερο ώς τον ουρανό. Ό,τι ονομάζουμε Πρόοδο είναι αυτή η θύελλα."

Να συλλογιστούμε τη θύελλα της προόδου, εκ του Παραδείσου ορμωμένης, και τα ερείπια που αφήνει πίσω της;

posted by fani @ 7:43 AM